Καθώς βρισκόμαστε σε περίοδο καρναβαλιών κι οι μάσκες φοριούνται επίσημα και ταυτόχρονα κριτικάρονται, είπα ν ασχοληθώ με τα της μάσκας και της ψυχολογικής της σημασίας.
Η μάσκα ή το προσωπείο προσομοιάζει με την εξωτερική εικόνα και συμπεριφορά μας προς τους άλλους Η οποία δεν ταιριάζει με την εσωτερική μας ψυχολογική κατάσταση. Δηλαδή, άλλα νιώθουμε και άλλα δείχνουμε, άλλα σκεφτόμαστε και άλλα λέμε. Κι αυτά για ποιο σκοπό; Για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Να προστατευθούμε από τις αλήθειες που καίνε και απειλούν τις ισορροπίες. Βάζω τη μάσκα μου για να μην τρελαθώ εγώ και να μην τρελάνω τους άλλους. Ή βάζω τη μάσκα μου για να γλιτώσω εγώ και να τρελάνω τους άλλους;
Χαοτικός ο σύγχρονος κόσμος στον οποίο βρεθήκαμε να ζούμε. Έχουμε χάσει και τα αυγά και τα πασχάλια και τα παιδιά μας σίγουρα θα ψάχνουν επιστροφές στα παλαιά για να στηριχθούν. Έτσι οι κάθε λογής ψυχολογικές άμυνες μπαίνουν σε δράση κι η μάσκα μια άμυνα είναι, καλή κι είναι και φανταχτερή.
Για πολλά χρόνια αρνούμουν πεισματικά να βάφομαι και να βάφω τα μαλλιά μου. Ήθελα να δείχνω φυσική κι ανεπιτήδευτη, να μην κοροϊδεύω τους άλλους. ʼκουγα και τις συνήθεις ιστορίες για γκόμενες που όταν έβγαζαν το μακιγιάζ τρόμαζε ο άλλος και έψαχνε την πλαστική θεά που είχε ερωτευτεί. Τελευταίως, άκουσα και το άλλο για αυτόν που ήθελε να χωρίσει όταν ανακάλυψε πως το φυσικό χρώμα των οφθαλμών της συμβίας του δεν ήταν εκείνο των φακών επαφής. Ουάου!
Έτσι αποφάσιζα κι εγώ να παραμένω φυσική. Πόσο φυσική ήμουν όμως; Δεν έβαζα συνήθη μάσκα, μπορούσα όμως να ισχυριστώ πως δε φορούσα την αόρατη, αυτή της ψυχής; Το ψεύτικο χαμόγελο στους «υψηλούς», το «καλημέρα», το «μια χαρά» όταν όλα κακά, ψυχρά κι ανάποδα βαρούσαν. Έτσι αποφάσισα κι εγώ να βάλω τις εξωτερικές μάσκες και να βγάλω την εξωτερική. Να λέω τα πράγματα με τ όνομά τους και να πληρώνω τις συνέπειες. Περιττό να σας πω πως «χρεοκόπησα» τόσο βαρύ κι ασήκωτο το χρέος της κοινωνικής απόρριψης και αποδοκιμασίας. Βρίσκεσαι ξαφνικά χωρίς φίλους, ή χωρίς τους άσπονδους φίλους καλύτερα. Ανακαλύπτεις ποιος σε αγαπά και ποιος απλά σε ανέχεται. Ποιος χαίρεται στη χαρά σου και ποιος πανηγυρίζει στη λύπη σου. Ποιος ηδονίζεται στο να πατάει ακόμη μια φορά το σκουλήκι που πάτησε ο προηγούμενος.
Και αν το αντέξεις, αν σφίξεις δυνατά τα δόντια και το αντέξεις,(για κάποια χρόνια έβλεπα όνειρα πως έσφιγγα τόσο δυνατά τα δόντια μου που αυτά «λουβούσαν» και διαλύονταν). Εάν το αντέξεις, μετά έρχεται μια μέρα που ανεβαίνεις με την αξία σου. Και τότε φορούν οι άλλοι τις μάσκες σου. Σου δείχνουν τους φίλους ενώ απλά σε φθονούν, σε χαιρετούν για να δουν οι άλλοι πως έχουν φιλίες με «υψηλά» πρόσωπα, σε εκτιμούν για ν ανέβει και οι δική τους αξία. Και τότε τότε είναι διασκεδαστικό. Διασκεδαστικό και θλιβερό μαζί. Γιατί βλέπεις πως ήσουν εσύ όταν έβαζες κάθε μέρα την καλή σου μάσκα. Να καλύψεις τη μικρότητα και το φόβο σου. Να καλυφθείς γιατί δεν άντεχες ν αποκαλυφθείς.
Τότε; Καλύτερα ας μη βγάλουμε τις μάσκες μας γιατί ίσως να μην το αντέξουμε θα μου πείτε. Εμάς ίσως «λουβήσουν που ταλήθκεια» τα δόντια μας και χρειαστούμε και μασέλες. Και άντε μετά να βρεις μασέλες που να προσαρμόζουν αρμονικά με την καινούρια σου μάσκα, που σίγουρα θα πάρεις, δε θα πάρεις; Θα σκάσει ο άνθρωπος;
Θέκλα Πετρίδου.
Ψυχολόγος
Υ.Γ. Το κείμενο αυτή τη φορά ίσως διαβάζεται λιγάκι σαν μεθυσμένο. Συγχωράτε με. Είναι που οι απόκριες σηκώνουν το κρασί κι εγώ ακόμη να ξεβώ από το δεύτερο στάδιο του πένθους Καλή διασκέδαση!
το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά κατά την διάρκεια του Καρναβαλιού το 2006. Το Γενάρη του 2006 έχασα την αγαπημένη μου ξαδέλφη, 13 χρονών από αυτοκινητικό δυστύχημα. Για αυτό αναφέρομαι σε πένθος.
Όταν μου τηλεφώνησε ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας, λίγες μέρες πριν από τα Φώτα για να μου ευχηθεί καλή χρονιά και να προγραμματίσουμε το άρθρο μου για την επόμενη έκδοση, του έδωσα ένα θέμα που με απασχολούσε εκείνες τις μέρες, ούτε θυμάμαι καν τώρα ποιο ήταν, νομίζω πως ήταν για τον τζόγο, δεν έχει σημασία πια. Και όπως πάντα άργησα να καθίσω να το ετοιμάσω, το άφησα για την τελευταία στιγμή. Μα η τελευταία στιγμή μπορεί να είναι και η τυχερή ή η άτυχη και σ αυτήν την περίπτωση υπερίσχυσε το τελευταίο. Η τελευταία στιγμή ήταν και η άτυχη και την επομένη των Φώτων χάσαμε την ξαδελφούλα μου Ραφαέλλα Πετρίδου από τροχαίο ατύχημα.
Την ώρα που ο θείος μου περνούσε τα Φώτα τροχαίας με πράσινο, ένα αυτοκίνητο που έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα και πέρασε με κόκκινο κτύπησε ακριβώς στην πόρτα του συνοδηγού, εκεί που καθόταν η Ραφαέλλα. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και ακριβώς εκείνη τη στιγμή, ή λίγα λεπτά μετά όπως μας είπαν οι γιατροί, ο εγκέφαλος του παιδιού νεκρώθηκε. Τις επόμενες 3 μέρες τις περάσαμε έξω από την εντατική της νευροχειρουργικής κλινικής του γενικού νοσοκομείου, τάζοντας σε αγίους, προσευχόμενοι, κλαίγοντας. Τη Δευτέρα 9 Ιανουαρίου η Ραφαέλλα άφησε την τελευταία της πνοή και πέρασε στον κόσμο των αγγέλων.
Δεν μπορώ παρά να αφιερώσω τη στήλη αυτή στη μνήμη της Ραφαέλλας εξ αιτίας του απρόοπτου, βίαιου και τραγικού θανάτου της.
Όλοι μας αναρωτιόμαστε για τους ανθρώπους που σκοτώνονται σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Γιατί συμβαίνει αυτό, γιατί συμβαίνει σαυτούς, ποιος ο λόγος για έναν τέτοιο βίαιο θάνατο, ξαφνικά εκεί που δεν το περιμένει κανείς. Και ιδιαίτερα όταν αυτός που σκοτώνεται δεν ευθύνεται καθόλου για το δυστύχημα. Δεν είναι οδηγός και τηρεί τους κανόνες ασφαλείας. Γιατί, στην περίπτωση που σκοτώνεται κάποιος που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε μια κατοικημένη περιοχή, που δεν τηρεί τους κανονισμούς ασφαλείας, που δε φορεί τη ζώνη του, που περνά τα φανάρια με κόκκινο, τότε διακρίνουμε ίσως μια αυτοκαταστροφική τάση σε αυτό το άτομο. Ο Freud θεωρούσε τους θανάτους τέτοιων οδηγών ως καθαρές αυτοκτονίες. Τί γίνεται όμως με τους θανάτους αθώων θυμάτων της ασφάλτου όπως η Ραφαέλλα; Γιατί βρίσκονται εκεί τη συγκεκριμένη στιγμή; Ποια η κοσμική λογική πίσω από τις τραγικές συμπτώσεις; Να περνούν εκείνη την ώρα από εκείνο το δρόμο, να είναι το παιδί στο αυτοκίνητο, να γίνει η σύγκρουση στο σημείο που καθόταν κ.ο.κ.
Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να κατανοήσει το θάνατο. Και ιδιαίτερα τον ξαφνικό και βίαιο. Υπάρχουν ανθρωπολόγοι που υποστηρίζουν πως οι θρησκείες αναπτύχθηκαν πάνω σαυτή τη βάση, την κατανόηση του θανάτου και σε μια προσπάθεια χειραγώγησής του. Το πιο φοβιστικό στοιχείο στη φύση είναι αυτό του θανάτου. Ο άνθρωπος φοβάται το θάνατο επειδή έτσι αποχωρίζεται τον οικείο κόσμο, τους συγγενείς και φίλους του, τη ζωή του. Φοβόμαστε το θάνατο επειδή δε γνωρίζουμε στα σίγουρα τι συμβαίνει μετά από αυτόν. Οι αθεϊστές πιστεύουν πως δεν υπάρχει τίποτα μετά το θάνατο, οι θρήσκοι άνθρωποι πιστεύουν στην αθανασία της ψυχής και η κάθε θρησκεία έχει τη δική της θεωρία για τη μετά θάνατον ζωή.
Η κατανόηση του θανάτου βοηθά πολύ στη διαδικασία πένθους που περνούν οι συγγενείς του ανθρώπου που φεύγει. Θυμάμαι, το Δεκαπενταύγουστο, μετά την αεροπορική τραγωδία κλήθηκα να μιλήσω σε μια μαραθώνια τηλεοπτική εκπομπή για το πένθος των συγγενών. Για το πώς νιώθουν οι άνθρωποι που χάνουν ξαφνικά και βίαια τους οικείους τους και πώς μπορούμε εμείς οι υπόλοιποι να τους βοηθήσουμε να το ξεπεράσουν. Μετά από εκείνη την εισήγηση, δέχθηκα πολλά τηλεφωνήματα από ανθρώπους που ζητούσαν την επαγγελματική μου βοήθεια, έστω και τηλεφωνικά για το πένθος τους. Πού να ήξερα πως λίγους μήνες μετά θα βρισκόταν και η δική μου οικογένεια σε αυτό το σημείο, πως θα χρειαζόμασταν κι εμείς τη βοήθεια εαυτών και αλλήλων για να αντέξουμε τον πόνο μας. . .
Δυσκολεύομαι πολύ να γράψω σήμερα. Οι λέξεις δεν ξεπηδούν αυθόρμητα, ο δείχτης δεν τρέχει πάνω στην οθόνη όπως άλλες φορές. Γράφω μηχανικά προσπαθώντας να δώσω λογική και θεωρίες στο απερίγραπτο. Προσπαθώ να κατανοήσω το θάνατο για να αντέξω τον πόνο που προκαλεί. Πονάει πολύ πονάει να θάψεις δικό σου άνθρωπο. Να θάψεις παιδί 13 χρονών στην αρχή της ζωής του, γεμάτο όνειρα και φιλοδοξίες. Να ντύσεις με νεκρικά ρούχα το σώμα του μωρού που μέχρι χθες έντυνες για να παίξει, να διασκεδάσει, να χαρεί
Η Ραφαέλλα ήταν σαυτή τη ζωή ένα ξεχωριστό παιδί. Χαμογελαστή και αθώα. Με μια αθωότητα που ξεπερνούσε το αναμενόμενο για την ηλικία της. Ήταν ένα φιλότιμο παιδί που προσπαθούσε πολύ για να πετύχει τους στόχους του. Καλή μαθήτρια και άριστη αθλήτρια. Οι γονείς της, τα αδέλφια της, οι συγγενείς και οι φίλοι της νιώθουμε μεγάλο πόνο και αδικία για το χαμό της. Προσπαθούμε να κατανοήσουμε το θάνατό της. Τα ερωτηματικά μας είναι πολλά. Η αλήθεια είναι πως νιώθουμε θυμό και αδικία. Γιατί να συμβεί αυτό σε έναν άγγελο; Γιατί ο άνθρωπος που αγαπούμε να φύγει τόσο απροσδόκητα; Όποιος γνώρισε τη Ραφαέλλα σ αυτή τη ζωή θα συμφωνήσει μαζί μου πως με τα ανθρώπινα κριτήρια δεν της άξιζε βίαιος θάνατος. Δεν μπορούμε να πιστέψουμε πως έφυγε από κοντά μας. Πως δε θα τη ξαναδούμε πια. Πως δε θα γελάσουμε, να διασκεδάσουμε, να περάσουμε ωραία μαζί της.
Τι λένε σε τέτοιες περιπτώσεις; «Αιωνία της η μνήμη».
Ραφαέλλα, θα σε αγαπούμε και θα σε θυμόμαστε πάντα!
Και αν μπορούμε να κάνουμε κάτι στη μνήμη σου είναι να προσπαθήσουμε να είμαστε πιο υπεύθυνοι όταν οδηγούμε. Να αντιμετωπίσουμε το τιμόνι με την σοβαρότητα και την αίσθηση ευθύνης που αρμόζει. Το αυτοκίνητο είναι μέσο μεταφοράς. Δεν είναι οι δημόσιοι δρόμοι για διασκέδαση και διαγωνισμούς ταχύτητας. Υπάρχουν ειδικές πίστες για αυτό. Ο καθένας δικαιούται να διακινδυνεύει τον εαυτό του. Δεν δικαιούται όμως να διακινδυνεύει άλλους, αθώους και να τους στερεί την ευκαιρία για να ζήσουν. Να μεγαλώσουν, να χαρούν, να δημιουργήσουν
Αντίο Ραφαέλλα!
Λυπάμαι ιδιαίτερα που σε συνέβηκε αυτό. Σπαράζει η καρδιά μου όταν το σκέφτομαι. Θυμάμαι σαν να ήταν τώρα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, που ήμασταν μαζί, το χαμόγελό σου, την αθωότητά σου, το κέφι σου Αυτός ο χρόνος ήταν τελικά και ο τελευταίος σου. Και δεν κέρδισες καν το φλουρί στην Βασιλόπιττα
Θέκλα
Η Ραφαέλλα μας σκοτώθηκε από αυτοκινητικό δυστύχημα που συνέβηκε στις 6 Ιανουαρίου 2006.
Διανύουμε ήδη το Φθινόπωρο του 2005, η χώρα μας έχει μπει στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση, στην Κύπρο λειτουργεί εδώ και χρόνια κρατικό πανεπιστήμιο και ήδη στα επόμενα χρόνια ετοιμάζουν τη λειτουργία τους 2 τουλάχιστον ιδιωτικά πανεπιστήμια. Θα περίμενε κανείς πως όλες αυτές οι πολιτιστικές αλλαγές θα επέφεραν και τις ανάλογες πολιτισμικές και μικροκοινωνικές αλλαγές. Οι άνθρωποι θα σταματούσαμε να σκεφτόμαστε μικρόνοα και φοβισμένα. Θα αποδεχόμασταν τους άλλους με αγάπη και σεβασμό και θα σταματούσαμε να σταμπάρουμε τους συνανθρώπους μας με αρνητικές ετικέτες όπως πρώην άρα και νυν ναρκομανής, πρώην άρα και νυν εγκληματίας, πρώην άρα και νυν αλκοολικός κ.ο.κ.
Είναι αλήθεια πως γίνονται πολλές και φαντασμαγορικές εκδηλώσεις αγάπης και αποδοχής προς τους διαφορετικούς συνανθρώπους μας και ιδιαίτερα προς τα άτομα με ειδικές ανάγκες. ΄Ολοι ή σχεδόν όλοι δίνουμε χρήματα για ιερούς σκοπούς όπως τη λειτουργία αποτοξινωτικών κέντρων. Πολλές φορές σε συζητήσεις εκφράζουμε φιλελεύθερες απόψεις για την ανθρώπινη διαφορετικότητα. Τί κάνουμε όμως στην πράξη; Η εξωτερική αυτή αλλαγή χωνεύτηκε, εσωτερικοποιήθηκε;
Θα σας μιλήσω ανώνυμα για ένα περιστατικό. Νεαρή κοπέλα 25 χρονών, γνώρισε και ερωτεύτηκε ένα συνομήλικό της άντρα, ο οποίος 6 χρόνια πριν, στην ηλικία των 19 χρονών, είχε συλληφθεί για χρήση και διακίνηση ναρκωτικών. Η χρήση ναρκωτικών ουσιών, και συγκεκριμένα ινδικής κάνναβης, που έκανε τότε έγινε γνωστή και οι γονείς του τον έστειλαν σε ένα κέντρο αποτοξίνωσης στην Ελλάδα, όπου και πέρασε ένα χρονικό διάστημα κάποιων μηνών και αποτοξινώθηκε. Εκτοτε έπαψε να είναι χρήστης οποιασδήποτε ναρκωτικής ουσίας.
Οταν η κοπέλα αυτή μίλησε για τη σχέση της στους γονείς της και για την πρόθεσή της να δεσμευτεί σοβαρά με αυτόν τον άντρα, ήρθε αντιμέτωπη με μια σωρεία αρνητικών αντιδράσεων από αυτούς.
– « Μα, είσαι στα καλά σου; Θα πας να παντρευτείς αυτόν τον ναρκομανή; Δεν καταλαβαίνεις πως έχει πρόβλημα; Θες να καταστρέψεις τη ζωή σου; Εμείς δε σου δίνουμε την ευχή μας. Αν προχωρήσεις σε κάτι τέτοιο δεν είσαι πλέον κόρη μας!»
Μάταια η κοπέλα προσπάθησε να τους μεταπείσει. Να τους δώσει να καταλάβουν πως ο Νίκος, ας τον ονομάσουμε έτσι, έχει πολύ καιρό που αποτοξινώθηκε, που σταμάτησε να κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών και πως πλέον είναι ένας από τους μεγαλύτερους πολέμιους αυτής της κατάστασης. Στο μυαλό των μορφωμένων κύπριων γονιών της πρώην ναρκομανής σημαίνει νυν ναρκομανής, η κυπριακή κοινωνία δε δίνει εύκολα άφεση αμαρτιών στα παιδιά της. Απαξ και σου κολληθεί μια ετικέτα φαίνεται πως είναι πολύ δύσκολο να την ξεκολλήσεις.
Σαν τέτοια περιστατικά συναντούμε καθημερινά και πολλά άλλα. Κοινωνική προκαταλάληψη και ετικετοποίηση για διάφορες καταστάσεις. Ας μιλήσουμε για παράδειγμα για μια πιο διαδεδομένη κατάσταση, αυτή των διαζυγίων. Πόσο συχνά συναντούμε προκατάληψη για τις διαζευγμένες γυναίκες που μεγαλώνουν μόνες τους τα παιδιά τους; Διαζευγμένη ίσον «εύκολη», ίσον «χαμηλής ηθικής», ίσον επικίνδυνη για τους άντρες μας Ή το να είσαι παιδί χωρισμένων γονιών σημαίνει να είσαι αυτόματα προβληματικό παιδί, διαλυμένης οικογένειας όπως συνηθίζουμε να λέμε;
Και σας διαβεβαιώνω ως ψυχολόγος, που βλέπω πολλούς ανθρώπους στο γραφείο μου, πως υπάρχουν πολλά παιδιά με προβλήματα τα οποία προέρχονται από «καθωσπρέπει» οικογένειες. ( Τι απερίγραπτος όρος κι αυτός, καθωσπρέπει!) Υπάρχουν επίσης και πολλά παιδιά των οποίων οι γονείς τους έχουν χωρίσει, και παρόλα αυτά έχουν μια καλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και είναι ψυχολογικά ισορροπημένα. Υπάρχουν επίσης πολλές διαζευγμένες γυναίκες οι οποίες σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους και δεν προβαίνουν σε ερωτικές σχέσεις με παντρεμένους άντρες, όπως υπάρχουν και πολλές παντρεμένες γυναίκες οι οποίες απατούν το σύντροφό τους συστηματικά και κανένας δεν παίρνει είδηση.
Το πρόβλημα, όπως ανέφερα και στην αρχή, νομίζω πως εντοπίζεται στο φόβο που νιώθει η κυπριακή κοινωνία για τη διαφορετικότητα. Φοβούμαστε αυτούς που διαφέρουν από εμάς. Φοβούμαστε πως θα μας «παρασύρουν» τα παιδιά μας, πως θα μας «καταστρέψουν» τις οικογένειές μας. ΄Ετσι δυσκολευόμαστε να αποδεχθούμε τους ανθρώπους αυτούς. Δυσκολεύομαστε να δημιοργήσουμε φιλικές σχέσεις μαζί τους, δε θέλουμε να πιστέψουμε πως (όπως στην περίπτωση των αποτοξινωμένων ανθρώπων) μπορούν να αλλάξουν και να έχουν πια μια ψυχοκοινωνικά υγιή συμπεριφορά.
Είμαστε σκληρή κοινωνία και απορριπτική. Σε μικρότερο βαθμό βέβαια από ότι παλιά, αλλά ακόμη χρειαζόμαστε πολλή δουλειά στο να αλλάξουμε ουσιαστικά. Εξωτερικά και εσωτερικά. Να ανοίξουμε το πνεύμα μας, το μυαλό μας να μπορέσει να χωρέσει άλλους τρόπους ζωής και σκέψης. Την καρδιά μας, την ψυχή μας να μπορέσει να αποδεχθεί και να αγαπήσει αυτούς που στάθηκαν λιγότερο τυχεροί από εμάς, στη ζωή τους, στις σχέσεις τους, στην κληρονομικότητά τους.
Και είναι καλό να το κάνουμε αυτό τώρα, αυτόβουλα, χωρίς να μας εξαναγκάζει κανένας. Γιατί η ζωή η ίδια έρχεται με μια θαυμαστή δικαιοσύνη να μας διδάξει μαθήματα. Αρκετές φορές έχω ακούσει από στενοχωρημένους γονείς για την πορεία των παιδιών τους, να μου λένε : « Αυτά που βλέπαμε και κοροϊδεύαμε στους άλλους, τωρά παθαίνουν τα τα παιδιά μας!» Κι εκεί αναγκαστικά ανοίγει το πνεύμα σου και κατανοεί το μυαλό σου. Κατανοεί πως ένας αποτοξινωμένος ναρκομανής χρειάζεται όλη τη συμπαράσταση και την αγάπη των γύρω του για να μπορέσει να κρατηθεί στην καινούρια «καθαρή» ζωή του, πως τα παιδιά που οι γονείς τους χώρισαν δεν ωφελούνται με τις κοινωνικές διακρίσεις και το κουτσομπολιό των γύρω τους, πως οι άνθρωποι που είχαν ατυχίες στους γάμους ή στις σχέσεις τους δικαιούνται δεύτερες και τρίτες ευκαιρίες. Οταν μιλάς για το δικό σου παιδί όμως έχεις μεγαλύτερη αγάπη και κατανόηση.
Μπορούμε άραγε να αντιμετωπίζουμε τους άλλους με την αγάπη και την καλή πρόθεση που αντιμετωπίζουμε τα παιδιά μας;
Θέκλα Πετρίδου
Ψυχολόγος
Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2005.
Ακόμα και στη σύγχρονη κοινωνική ζούγκλα ζούμε σε γειτονιές. Τσιμεντένιες, «πολυκατοικιένιες», αλλά
γειτονιές. Οι παλιοί κάτι ήξεραν όταν μέσα από
παροιμίες και γνωμικά εξείραν τη σημασία της καλής
γειτονίας.
Πραγματικά από καθαρά ψυχολογική σκοπιά είναι
εξαιρετικά σημαντικό για την ψυχική μας ισορροπία να
έχουμε καλές σχέσεις με τους γείτονές μας ή , ο,που
αυτό δεν είναι εφικτό, να μην έχουμε κακές σχέσεις.
Ο χώρος του σπιτιού μας είναι χώρος ιερός, είναι το
καταφύγιό μας, είναι ο ναός της οικογένειάς μας. Είναι
εξαιρετικά σημαντικό να περιβάλλεται από αγάπη και
θετική ενέργεια. Οι γείτονές μας, οι άνθρωποι που ζούν
δίπλα μας, μπροστά μας, πίσω μας, από πάνω μας, από
κάτω μας, να είναι θετικοί προς την οικογένειά μας ή
τα άτομά μας ή τουλάχιστον να μην είναι εχθρικοί και
να μας υβρίζουν φωναχτά και σιωπηρά. Οταν ο άνθρωπος
ζει μέσα σε ένα εχθρικό και αρνητικό περιβάλλον η
ηρεμία του διαταράσσεται και πολύτιμος χρόνος
σπαταλιέται σε έγνοιες και «σκουπίδια» άλλων.
Γιατί λέω έγνοιες και σκουπίδια άλλων; Φυσικά δεν
αναφέρομαι στα υλικά απόβλητα, τα οποία κι αυτά είναι
καλά να τα απαλλασσόμαστε συγυρισμένα και με σεβασμό
προς το περιβάλλον μας το φυσικό και το ανθρώπινο.
Μιλώ για τα ψυχολογικά σκουπίδια. Το θυμό, το μίσος,
την κακία που μερικοί κακοί γείτονες κουβαλούν μέσα
τους και το ξεφορτώνονται στα μούτρα και στις ψυχές
των ανίδεων γειτόνων τους.
Πραγματικά όλοι γνωρίζουμε από ιδίαν πείραν ή από
διηγήσεις άλλων πως κάποιοι άνθρωποι συστηματικά
παίζουν το ρόλο του κακού γείτονα για όποιον έχει την
ατυχία να κατοικήσει κοντά στο σπίτι τους. Ενοχλούνται
με την παραμικρή φασαρία που κάνει ο γείτονάς τους ή
τα παιδιά του, ενοχλούνται με την αυλή του γείτονά
τους ή το μπαλκόνι του, δεν ανέχονται το σκύλο ή το
γάτο του, θέλουν να ξεφορτωθούν πάση θυσία την
παρουσία του «ανεπιθύμητου» γι’αυτούς γείτονά τους.
Στην αρχή, μόλις μετακομίσει στη γειτονιά ο καινούριος
αρχίζουν τις παρατηρήσεις, μετά συνεχίζουν με
καυγάδες, στη συνέχεια καλούν την αστυνομία για ψύλλου
πήδημα. Ο γείτονάς τους είναι η αιτία των κακών τους,
των φανερών και των αφανών. Κρυολόγησαν; φταίει ο
γείτονάς τους. Οι δουλειές τους δεν πάει καλά; Πάει ο
γείτονάς τους φταίει. ΄Εχουν αϋπνίες λόγω άγχους ή
κατάθλιψης; Κι αυτά τα ρίχνουν στο γείτονα. Τοποθετούν
το γείτονά τους στο ρόλο του εξιλαστήριου θύματος για
«πάσα νόσο και πάσα μαλακία» που τους συμβαίνει
προσπαθώντας έτσι να ξεγελάσουν εαυτούς και αλλήλους
για τις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων τους.
Κι ο ανίδεος γείτονας; Στην αρχή προσπαθεί ευγενικά να
επικοινωνήσει μαζί τους και να καταλάβει τη γίνεται.
Επειδή όμως η αιτία του κακού δεν είναι ο ίδιος αλλά
τα προσωπικά προβλήματα αυτού που προκαλεί τους
καυγάδες, η ευγένεια δεν οδηγεί πουθενά και στο τέλος
φυσικό είναι κι αυτός να μπλεχτεί σ’αυτό το φαύλο
κύκλο του αναίτιου αλλά ψυχοφθόρου καυγά. Αν ήξερε ο
κακόμοιρος, αν ήταν προετοιμασμένος για το τι θα
συναντούσε στην καινούρια του γειτονιά, αν μάθαινε από
πριν πως τα ίδια έκανε ο κακός γείτονας και στον
προηγούμενο φουκαριάρη που είχε την ατυχία να ζει
δίπλα του, ίσως να μην μπλεκόταν τόσο έντονα σ’αυτήν
την ιστορία. Επειδή όταν γνωρίζεις πως ο άλλος που σου
επιτίθεται δεν έχει στην ουσία τίποτα μαζί σου, απλά
βγάζει τα απωθημένα του πάνω σου, τότε δεν το παίρνεις
τόσο σοβαρά το ζήτημα και δεν αναλώνεσαι σε
αναποτελεσματικές προσπάθειες συμφιλίωσης.
Καλά όλα αυτά, και πώς μπορούμε να τους απαλλαγούμε;
Μετακομίζουμε. Παίρνουμε τα «αππουρτού» μας και
τραβούμε για άλλη γειτονιά, αφού πρώτα πάρουμε σωστά
τις πληροφορίες για τους νέους γείτονες.
Πραγματικά, αυτή είναι η μόνη δραστική λύση. Με
σίγουρο αποτέλεσμα.
Μα αυτό είναι πολύ δύσκολο θα μου πείτε. Κι αν το
σπίτι είναι ιδιόκτητο; Θα αλλάξουμε σχολείο στα
παιδιά; Σωστό, πολύ λίγοι βολεύονται να μετακομίσουν.
Οσοι μπορείτε πάντως, να το πράξετε χωρίς δεύτερη
σκέψη. Για να απαλλαγείτε από τα ξένα σκουπίδια.
Αν δεν μπορούμε όμως να μετακομίσουμε, για τους λόγους
που αναφέρθηκαν πιο πάνω και για άλλους, τότε πρέπει
να προσπαθήσουμε να σταματήσουμε να δεχόμαστε
σκουπίδια που δεν μας ανήκουν και να βάλουμε το
γείτονα στη θέση του. Δηλαδή να του δώσουμε το μήνυμα
πως δεν ανεχόμαστε να γινόμαστε δέχτες της δικής του
απροθυμίας να παραδεχθεί και να αντιμετωπίσει τα δικά
του προβλήματα. Να γίνουμε δηλαδή αναίσθητοι μπροστά
στις επιθέσεις του. Να σταματήσουμε να του απαντούμε
όταν μας επιτίθεται, να σταματήσουμε να το συζητούμε
και να το σχολιάζουμε μεταξύ μας και με άλλους
ανθρώπους αυτό το αισχρό που συμβαίνει. Να αρχίσουμε
να ζούμε σα να μη συμβαίνει τίποτα από όλα αυτά που
κάνει ο γείτονάς μας. Να σταματήσουμε δηλαδή
ν’αντιδρούμε. Να μην παίζουμε πια το παιχνίδι του. Να
συνειδητοποιήσουμε πως ο άνθρωπος αυτός δεν έχει
πρόβλημα μ’εμάς αλλά με τον εαυτό του, άλλωστε κι όλη
η γειτονιά τον έχει ήδη καταλάβει. Εάν χρειαστεί
βέβαια, πρέπει να λάβουμε και τα απαραίτητα νομικά
μέτρα για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και την
οικογένειά μας. Μια σύσταση από την αστυνομία πως θα
την πάθει όταν καταγγέλει συνεχώς αναίτια δε θα
έβλαφτε. Και μια επιστολή από το δικηγόρο μας που θα
τον προειδοποιεί για τις συνέπειες των πράξεών του εάν
συνεχίσει να παρενοχλεί το σπίτι μας καλό θα έκανε.
Ολα αυτά όμως, ενώ εμείς θα παραμένουμε αδρανείς και
αναίσθητοι, ακριβώς επειδή θα ξέρουμε καλά πως αυτός ο
άνθρωπος δεν έχει πρόβλημα με εμάς όπως διατείνεται,
αλλά με τον εαυτό του.
΄Οπως και να το κάνουμε καλύτερα θα ήταν να βρίσκαμε
ένα καλό γείτονα, αλλά και μ’αυτόν που έχουμε καλά θα
τα κάνουμε. Με τον εαυτό μας!
Θέκλα Πετρίδου
ψυχολόγος
Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2005